رشد پله‌ای فروش اوراق
بانک مرکزی اعلام کرد در ادامه برگزاری ۴۳نوبت حراج هفتگی و ۷مرحله پذیره‌‌‌‌‌‌‌‌نویسی اوراق مالی اسلامی دولتی در سال گذشته، پانزدهمین مرحله حراج این اوراق در سال۱۴۰۲ روز سه‌شنبه ۱۶آبان ماه سال جاری برگزار شد.
در این حراج ۴.۷۳۶هزارمیلیارد تومان اوراق فروخته شد. تمام اوراق فروخته‌شده در این حراج در بازار سرمایه به فروش رسیده است. طبق قانون بودجه۱۴۰۲، تا پایان سال جاری دولت ۱۸۷هزار میلیارد تومان تامین مالی از طریق اوراق خواهد داشت و تا به امروز ۶۸.۹۳۶هزار میلیارد تومان از این اوراق را در قالب اوراق اراد فروخته است.
اوراق اراد فروخته شده تا به اینجا ۳۶.۸ درصدنیاز مالی دولت به اوراق را تامین کرده‌اند. به گزارش وزارت اقتصاد همچنین ۳۰هزار میلیارد تومان اوراق غیرنقدی اسناد خزانه اسلامی نیز توسط دستگاه‌های اجرایی به گیرندگان واگذار شد؛ در نتیجه تا به اینجا با احتساب اسناد خزانه اسلامی واگذارشده میزان اوراق فروخته‌شده به ۹۸۹۳۶هزار میلیارد تومان رسیده که جمع این دو نوع اوراق حدود ۵۲.۹درصد رقمی است که باید تا پایان سال فروخته شود. همچنین گزارش عملیات اجرایی سیاست پولی بانک مرکزی از سی‌وسومین حراج منتشر شد. پس از برگزاری این حراج، نرخ بهره با کاهش ۰.۰۴واحد درصدی به ۲۳.۵۶ رسید.
وضعیت حراج اوراق
به گزارش بانک مرکزی، در راستای عرضه تدریجی «اوراق مالی اسلامی دولتی» توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی (دولت) در تواترهای هفتگی، مرحله پانزدهم حراج این اوراق در سال۱۴۰۲ در روز سه‌شنبه ۱۶آبان‌ماه اجرا شد. بانک مرکزی در حراجهای مزبور خدمات کار‌‌‌گزاری مورد نیاز را به وزارت امور اقتصادی و دارایی، بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی ارائه می‌دهد. بانک مرکزی پیشنهادهای دریافت‌شده از بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی را برای تصمیم‌گیری به وزارت امور اقتصادی و دارایی ارسال و این وزارتخانه نسبت به تعیین سفارش‌های برنده اقدام می‌کند. طبق گزارش بانک مرکزی، نرخ سود اسمی سالانه در این حراج ۲۰.۵درصد اعلام شده است. قیمت هر ورقه اوراق مالی در این حراج‌‌‌‌‌‌‌ها ۱۰۰هزار تومان است. مهلت ارسال سفارش برای این حراج از ساعت ۸:۰۰ یکشنبه ۱۴آبان۱۴۰۲ تا ساعت ۱۲:۰۰ همان روز بود. در این حراج حداقل حجم سفارش ۵۰۰هزار ورقه بوده است.
به گزارش دنیای اقتصاد بررسی‌ها نشان می‌دهد فروش اغلب اوراق در حراجهای اخیر ازجمله حراج پانزدهم در بازار سرمایه صورت گرفته است. علت بروز این وضعیت را می‌توان به‌دلیل وضعیت بد نقدینگی بانک‌ها دانست که دیگر مشتری مهم این اوراق هستند. بانک مرکزی نیز در بازار اوراق به‌دلیل نیاز دولت به فروش اوراق برای تامین مالی کسری بودجه خود انعطاف بیشتری نشان داده است و با تعدیل نرخ‌ها اوراق خود را برای مشتریان خود جذاب‌تر می‌کند. به‌صورت میانگین حجم فروش اوراق در ۱۵حراج اول ۴.۱۹هزار میلیارد تومان بوده است؛ اما میزان فروش اوراق در حراج آخر ۴.۷۳۶هزار میلیارد تومان بوده است.
نگاهی به وضعیت فروش اوراق از آغاز سال تا امروز نشان می‌دهد در صورتی که دولت مشابه سال گذشته ۴۳حراج برگزار کند تا کنون با گذشت حدود ۷ماه از آغاز سال دولت ۱۵حراج را تا به اینجای کار برگزار کرده است. همچنین طبق آمار اعلامی وزارت اقتصاد تا به حال دولت ۵۲.۹درصد اوراقی را که برای تامین مالی بودجه نیاز داشت، فروخته است. با این حال به گفته یک کارشناس اقتصادی با توجه به عملکرد دولت در هفت‌ماه نخست سال و کسری ۳۰درصدی بودجه حجم اوراق مورد نیاز دولت حداقل ۲۵۰هزار میلیارد تومان خواهد بود. همچنین دولت در زمان سر رسید اوراق پیشین خود اوراق بیشتری منتشر می‌کند و به فروش می‌رساند.
«دنیای‌اقتصاد» پیش از این در گزارشی با عنوان «مهندسی حراج اوراق دولتی» به بررسی وضعیت اوراق دولتی و مداخلات دولتی در بازار برای افزایش فروش اوراق پرداخت. بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد حدود ۵۳درصد اوراق دولتی فروخته‌شده به جز اوراقی که تحت تملک وزارت اقتصاد هستند یا توسط بانک مرکزی ریپو شده‌اند در تملک شرکت‌های دولتی و یا تحت نفوذ دولت است. بررسی دقیق‌تر مالکان بزرگ سه‌ورقه اوراق عرضه‌شده در این حراج نشان می‌دهد که دست‌کم ۴۳.۱۱درصد از این سه نوع ورقه تحت تملک شرکت‌های دولتی یا تحت نفوذ دولت قرار دارند.
حراج بازار باز
همچنین بانک مرکزی گزارش عملیات سیاست پولی و آمار جدید نرخ بهره بین‌بانکی را منتشر کرد. در این حراج با توجه به پیش‌بینی بانک مرکزی از وضعیت نقدینگی در بازار بین‌بانکی، موضع عملیاتی بانک مرکزی در این هفته توافق بازخرید بود. بنابراین توافق‌نامه بازخرید، توافقی بین دو طرف است؛ به‌نحوی‌‌که یک طرف اوراق بهاد‌ار خود را به قیمت مشخص به طرف دیگر می‌فروشد (پول قرض می‌کند) و به‌طور همزمان تعهد می‌کند که همان اوراق بهاد‌ار را به قیمت مشخص و در تاریخ مشخص در آیند‌ه بازخرید کند. نرخ بهره‌ای که در قرارد‌اد ذکر می‌شود، نرخ بهره ریپو نامید‌ه می‌شود. توافق‌نامه بازخرید معکوس نقطه مقابل توافق‌نامه بازخرید است. طبق آمار اعلامی بانک مرکزی در حراج سی‌وسوم عملیات بازار باز ۱۱۸.۹میلیارد تومان اوراق در قالب عملیات بازار باز فروخته شد و نرخ بهره بین‌بانکی نیز از ۲۳.۶درصد به ۲۳.۵۴ رسید.
عملکرد بانک مرکزی
هنگامی که بانک مرکزی می‌خواهد خلق نقدینگی برای بانک‌ها را آسان‌تر کند، از توافق‌نامه بازخرید استفاده می‌کند و هنگامی که می‌خواهد خلق نقدینگی را برای بانک‌ها سخت کند و د‌سترسی آنها به ذخایر را در بازار بین‌بانکی محد‌ود کند، از بازخرید معکوس استفاده می‌کند. ازاین‌‌رو، این بانک به اجرای عملیات بازار باز در قالب توافق بازخرید به مبلغ ۱۱۸.۹هزار میلیارد تومان اقدام کرد. تعد‌اد بانک‌ها و موسسات شرکت‌کنند‌ه در این حراج ۲۰موسسه بوده. علاوه بر این بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی می‌توانند در روزهای شنبه تا چهارشنبه از اعتبارگیری قاعدهمند (د‌ریافت اعتبار با وثیقه از بانک مرکزی) مشروط به در اختیار د‌اشتن اوراق مالی اسلامی دولتی و در قالب توافق بازخرید با نرخ سقف د‌الان نرخ سود (۲۴درصد) استفاده کنند.
در این حراج یک بانک یا موسسه اعتباری غیر بانکی از این امکان اعتبارگیری استفاده کردند. میزان ارزش اعتبارگیری قاعدهمند در این حراج ۹.۱هزار میلیارد تومان بوده است. این در شرایطی است که فشار تقاضا در حراج مشخص بوده و به نظر می‌رسد بانک‌ها برای تعیین ذخایر مورد نیازد خود در بازار بین بانکی تحت فشار هستند و نرخ بهره بین بانکی در اوج خود در امسال در ۵مهرماه به ۲۳.۸درصد رسید؛ اما با گذشت زمان بانک مرکزی با تغییر سیاست خود و افزایش عرضه ذخایر در عملیات بازار باز، نرخ بهره را کاهش داد.
