پای تزریق ارز به بازار در میان است؟

رشد چهار ماهه خالص دارایی های خارجی بانک مرکزی برابر با منفی ۱۹ درصد به ثبت رسیده است. این بیشترین میزان افت این شاخص در مقایسه با موقعیت مشابه خود در سال های قبل بوده است. چه عاملی سبب شده تا این رکورد تاریخی در تیر ۱۴۰۲ ثبت شود؟ آیا پای ارز در میان است؟

رشد پایه پولی در تیر ۱۴۰۲ نسبت به اسفند سال گذشته برابر با ۷.۱ درصد برآورد شده است. رشد نقطه به نقطه این شاخص نیز برابر با ۴۱.۱ درصد بوده که از رکورد خود در فروردین ماه امسال عقب نشینی کرده است. در میان اجزای پایه پولی، خالص دارایی های خارجی بانک مرکزی سهم بالایی دارد. البته در چهار ماه نخست امسال کاهش پیدا کرده است. بررسی‌ها نشان از رد پای یک عامل مهم در این اتفاق دارد.

پایه پولی به مثابه هسته تورم ساز؟

یکی از شاخص‌های مهم پولی در ادبیات اقتصادی «پایه پولی» است. گروهی از اقتصاددانان بر این باور هستند که اگر پایه پولی رشد کند، از طریق ضریب فزاینده باعث رشد نقدینگی می‌شود که در نهایت به افزایش تورم می‌انجامد. البته عده دیگری عقیده دارند که با مهار ضریب فزاینده می‌توان جلوی این فرآیند را گرفت و رشد پایه پولی الزاما به رشد نقدینگی و به تبع آن رشد تورم منجر نمی‌شود.

این شاخص مهم اقتصادی از چهار جزء تشکیل شده است. این اجزا شامل «خالص دارایی‌های بانک مرکزی»،‌ «خالص بدهی‌ بانک‌ها به بانک مرکزی»، «خالص بدهی دولت به بانک مرکزی» و «سایر بدهی‌ها» می‌شود.

از میان اجزای نام‌برده‌شده، «خالص دارایی‌های بانک مرکزی» از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این جزء مهم پایه پولی از چند کانال تغذیه می‌شود. این کانال‌ها شامل «درآمدهای نفتی»، «نرخ تسعیر ارز» و «مداخلات ارزی بانک مرکزی» است.

آخرین داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد که «خالص دارایی‌های بانک مرکزی» به ۵۴۸.۷ هزار میلیارد تومان (همت) رسیده است. اما این رقم چه مفهومی دارد و چه تغییرات آن چه اطلاعاتی به ما می‌دهد؟

«دارایی‌های خارجی بانک مرکزی» و کاهش رشد ۷ ماهه پایه پولی

طبق آمارهای بانک مرکزی، در چهار ماه نخست سال ۱۴۰۲ خالص دارایی‌های خارجی بانک مرکزی به رقم ۵۴۸ همت رسیده است. این رقم در اسفند سال گذشته ۶۸۲.۴ همت بوده است. بنابراین خالص دارایی‌های خارجی در تیر امسال ۱۹.۶ درصد نسبت به اسفند سال گذشته کاهش یافته است. این بیشترین افت چهار ماهه خالص دارایی های خارجی در  مقاطع مشابه سال های گذشته بوده است.

از طرفی، پایه پولی (که دارایی‌های خارجی بانک مرکزی جزئی از آن است) در اولین ماه از تابستان امسال به ۹۲۱.۳ همت رسیده است. به بیان دیگر، پایه پولی در تیر امسال ۷.۱ درصد نسبت به اسفند سال گذشته رشد کرده است.

اهمیت این رقم زمانی مشخص می‌شود که بدانیم چه بخشی از این رشد را «دارایی‌های خارجی بانک مرکزی» ایجاد کرده است.

شواهد آماری حاکی از آن است که سهم دارایی‌های خارجی بانک مرکزی از رشد پایه پولی منفی ۱۵.۵ درصد بوده است. یعنی رشد ۷.۱ درصدی پایه پولی تنها از مجرای «خالص بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی» و «خالص بدهی دولت به بانک مرکزی» ایجاد شده و اگر رشد این دو جزء نبود، رشد پایه پولی در تیر ۱۴۰۲ می‌توانست به محدوده منفی برسد و کاهش یابد.

پای تزریق ارز به بازار در میان است؟

کاهش چشمگیر سهم «دارایی‌های خارجی بانک مرکزی» از رشد چهار ماهه پایه پولی به واسطه علل مختلفی شکل گرفته است اما برخی مهم ترین عامل در ثبت این رویداد را  مداخلات بانک مرکزی در بازار ارز می دانند.

در واقع می‌توان گفت احتمالا بانک مرکزی برای تحقق اهدافی که کشور در تجارت خارجی دارد مجبور شده به صورت رسمی یا غیر رسمی یا از مجرای کنترل نرخ ارز، برخی از منابع ارزی خود را به بازار تزریق کند. این اقدام باعث کاهش «دارایی‌های خارجی بانک مرکزی» شده و به تبع آن سهم این جزء از رشد پایه پولی کاهش یافته است. بنابراین به نظر می‌رسد در آمارهای پولی و بانکی تیر ۱۴۰۲، ردپایی از تزریق ارز به بازار نهفته باشد.